پتروشیمی سبز؛ کلید آینده پایدار برای هلدینگ خلیج فارس

تیتر ۲۰- حرکت به سمت پتروشیمی سبز، از مهم‌ترین تحولاتی است که هلدینگ خلیج فارس با مدیرعامل جدیدش، در دستورکار قرار داده است. در جهانی که صنایع به‌‌طور فزاینده‌ به سوی پایداری حرکت می‌کنند، این انتخاب، نه تنها یک ضرورت زیست‌محیطی، بلکه یک الزام اقتصادی و راهبردی محسوب می‌شود. با این حال، این مسیر با چالش‌های متعدد، از سرمایه‌گذاری کلان تا دانش فنی پیشرفته، تغییر زیرساخت‌ها و فرهنگ سازمانی، دست‌وپنجه نرم می‌کند.

محمد شریعتمداری، بعد از سوابق متعدد طی 30 سال گذشته، از جمله رئیس ستاد اجرایی فرمان امام، وزیر بازرگانی، وزیر تعاون، وزیر صمت، سرپرست وزارت ورزش و جوانان و معاون اجرایی رئیس‌جمهوری، اکنون در دولت چهاردهم، به‌ تازگی سکان مدیریت گروه صنایع پتروشیمی خلیج فارس را به دست گرفته و بر مسند سابق عبدالعلی علی‌عسگری، مدیرعامل پیشین، تکیه زده است.   

هدف‌گذاری شریعتمداری در نشست خبری پتروفن در اواخر آذرماه امسال، به سمت پتروشیمی سبز در عصر جدید هلدینگ، نشان می‌دهد وی قرار است با رویکرد جدید وارد عرصه‌ای شود که همواره چالش‌ها و فرصت‌هایی داشته است. اکنون پرسش اینجاست که پتروشیمی سبز چیست؟ آیا صنعت پتروشیمی ایران، به‌ویژه هلدینگ خلیج فارس، آماده پذیرش این رویکرد است؟ و مهم‌تر اینکه چگونه می‌توان بر چالش‌های این مسیر غلبه کرد تا این تحول با تمام دستاوردهایش به واقعیت تبدیل شود؟ 

چیستی و چرایی پتروشیمی سبز
پتروشیمی سبز فراتر از یک رویکرد زیست‌محیطی است. این مفهوم، بر استفاده از فناوری‌ها و فرایندهایی تاکید دارد که علاوه بر کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی، به بهره‌وری منابع و کاهش هزینه‌ها توجه دارند. به تعبیر دیگر، پتروشیمی سبز، با استفاده از فرایندهای پایدار تولید می‌شود، ضایعات را به حداقل می‌رساند و ردپای کربن را کاهش می‌دهد.

 
صاحبنظران سه محور کلیدی برای پتروشیمی سبز تعریف کرده‌اند: نخست مواد اولیه پایدار به معنای تغییر از وابستگی به نفت و گاز به سمت استفاده از منابع تجدیدپذیر مانند بیومس یا مواد بازیافتی. دوم کاهش مصرف انرژی با بهره‌گیری از انرژی‌های پاک مانند خورشیدی و بهینه‌سازی مصرف انرژی در عرصه تولید و سوم طراحی اقتصاد دایره‌ای از طریق تولید محصولاتی با قابلیت بازیافت کامل یا امکان بازگشت به چرخه تولید. 

پیش‌شرط‌ها و چالش‌ها
این سه اصل، نیازمند تحقق پیش‌شرط‌هایی مانند سرمایه‌گذاری کلان، مدیریت هدفمند، توسعه زیرساخت‌های نوآورانه و سیاست‌گذاری سازمانی است. 

سرمایه‌گذاری هدفمند و قابل‌توجه، از نخستین پیش‌شرط‌های تغییر رویکرد به سمت پتروشیمی سبز است. این سرمایه‌گذاری‌ها باید در بخش‌های مختلف از جمله تحقیق و توسعه، فناوری‌های جدید و تاسیسات زیست‌محیطی انجام شود. هرچند هزینه‌های اولیه بالا به نظر می‌رسد اما در بلندمدت، این رویکرد، به‌ویژه در شرایطی که بازارهای جهانی به سمت استانداردهای سخت‌گیرانه زیست‌محیطی حرکت می‌کنند، مزایای اقتصادی پایدار ایجاد می‌کند و می‌تواند تضمین‌کننده دسترسی ایران به این بازارها باشد.

پیش‌‌شرط دیگر، شراکت و هم‌افزایی است. برای توسعه پتروشیمی سبز، همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و بین‌المللی، مهم است. چنین شراکت‌هایی می‌توانند دانش فنی و فناوری‌‌های پیشرفته را به ایران منتقل کند. برای مثال، تولید پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر یا مواد شیمیایی با پایه زیستی به فناوری‌هایی نیاز دارد که در دسترس تمام شرکت‌ها نیست. هلدینگ خلیج فارس با ایجاد همکاری‌های راهبردی، می‌تواند فرایند گذار به پتروشیمی سبز را تسریع کند.

نکته بعدی، ایجاد یا بهبود زیرساخت‌هاست. بسیاری از فناوری‌های سبز، نیازمند تاسیسات خاص و منابع انرژی جدید هستند. برای مثال، تولید مواد شیمیایی از بیومس به تاسیسات ویژه نیاز دارد. ضمنا استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی یا بادی، مستلزم ایجاد شبکه‌های تامین انرژی پایدار است. توسعه این زیرساخت‌ها بدون برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری‌ بلندمدت میسر نیست.

فراتر از سرمایه‌گذاری، شراکت و زیرساخت‌، عملیاتی شدن پتروشیمی سبز، نیازمند تغییرات عمیق در سیاست‌گذاری‌ و فرهنگ سازمانی است. هلدینگ خلیج فارس باید استانداردهای جدید برای تولید سبز، تدوین و اهداف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را تبیین کند. علاوه بر این، تغییر نگرش مدیران و کارکنان از طریق آموزش و فرهنگ‌سازی ضروری است. از این‌رو، دوره‌های آموزشی در زمینه فناوری‌های سبز و مدیریت پایدار، می‌توانند از مقاومت در برابر تغییر بکاهند و نوآوری را در تمام بخش‌ها تقویت کنند.

اگرچه چشم‌انداز پتروشیمی سبز امیدوارکننده است اما چالش‌هایی جدی در این مسیر وجود دارند. بسیاری از فناوری‌های سبز هنوز در مراحل اولیه توسعه هستند و هزینه اجرای آنها بالاست. نبود سیاست‌های حمایتی مانند معافیت‌های مالیاتی و مشوق‌هایی از این قبیل، از موانع موجود بر سر راه این تحول است. دانش فنی پیشرفته در حوزه پتروشیمی سبز نیز با وجود تجربیات موجود، همچنان ناکافی و کسب آن، ضروری است.

 
دستاوردهای پتروشیمی سبز
با این همه، در صورت گذار از چالش‌های یادشده، حرکت در مسیر پتروشیمی سبز توسط هلدینگ خلیج فارس، دستاوردهای فراوانی به همراه دارد. با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، محصولات پتروشیمی ایران، می‌توانند در بازارهای بین‌المللی جایگاه خود را حفظ کنند. همچنین استفاده از مواد اولیه تجدیدپذیر به جای منابع فسیلی، به کاهش وابستگی اقتصاد کشور به نفت و گاز کمک می‌کند. ضمنا از آنجا که توسعه پتروشیمی سبز نیازمند نیروی کار متخصص است، به  ایجاد فرصت‌های شغلی جدید می‌انجامد.

 دستاورد ملموس آن نیز کاهش آلودگی‌ زیست‌محیطی و استفاده از انرژی‌های پاک است که تاثیر مستقیم بر سلامت و رفاه جامعه، به‌ویژه در کلان‌شهرها دارد.

بررسی اهداف، چالش‌ها و دستاوردهای مطرح‌شده حاکی است پتروشیمی سبز، گام حیاتی برای تضمین پایداری صنعت پتروشیمی است. این تحول، علاوه بر ایجاد فرصت برای رشد اقتصادی و حفظ رقابت‌پذیری جهانی، در زمینه حفاظت از محیط‌زیست و بهبود کیفیت زندگی مردم نیز موثر است. البته موفقیت در این مسیر، نیازمند تعهد بالا، برنامه‌ریزی دقیق و همکاری‌ گسترده شرکت‌ها و نهادهای مختلف است. آینده تعیین می‌کند آیا پتروشیمی خلیج فارس، با اتخاذ رویکرد استراتژیک، نقش پیشرو در این تحول خواهد داشت و آیا صنعت پتروشیمی ایران، با غلبه بر تنگناهای موجود، قادر خواهد بود الگوی تولید پایدار در منطقه باشد یا خیر؟